სულ ახლახან, ქართულ მედიაში გავრცელდა პაატა ზაქარეიშვილის ინტერვიუ ‘BBC'-ს რუსულ სამსახურთან. ეს მისი პირველი კომენტარია უწყებისთვის სახელის შეცვლის შემდეგ. მინისტრის მიერ გამოთქმული გაბედული მიდგომები ქართულმა საზოგადოებამაც და მედიამაც, კონფლიქტური რეგიონებისადმი, მნიშვნელოვან მესიჯებად მიიჩნიეს. მინისტრის მთავარი გზავნილი კი ალბათ აფხაზებთან და ოსებთან პირდაპირი დიალოგის საკითხის აუცილებლობის გააქტიურება იყო. სწორედ ამ თემებზე Abkhazia News-მა ინტერვიუ სთხოვა ჟენევის მოლაპარაკებების მონაწილეს, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარის მოვალეობის შემსრულებელ ვახტანგ ყოლბაიას.
- ბატონო ვახტანგ, რამდენიმე ხნის წინ ჩვენ ვისაუბრეთ თქვენს უწყებაში მიმდინარე პროცესებისა და სამომავლო გეგმების შესახებ. ახლა კონკრეტულად ქართულ-აფხაზური კონფლიქტის დარეგულირების საკითხს მინდა შევეხო. გუშინ, ბი-ბი-სი-ს რუსულმა სამსახურმა გამოაქვეყნა ინტერვიუ შერიგებისა და სამოქალაქო თანასწორობის მინისტრ პაატა ზაქარეიშვილთან, სადაც ის აფხაზებთან და ოსებთან პირდაპირი დიალოგის აუცილებლობაზე საუბრობს; თქვენ როგორ აღიქვამთ ამ საკითხს?
- წინა ინტერვიუშიც აღვნიშნე, რომ ვისურვებდი ორმხრივ ფორმატს. ჩემი მოსაზრება ამ შემთხვევაში აბსოლუტურად ემთხვევა პაატა ზაქარეიშვილისას. რა თქმა უნდა, პირდაპირი დიალოგი სოხუმთან და ცხინვალთან საუკეთესო საშუალებაა ურთიერთგაგებისთვის, წარსულის გაანალიზებისთვის, სიტუაციის დალაგებისთვის, სამშვიდობო პროექტების ერთობლივი განხორციელებისთვის. სწორედ ამისი ეშინია რუსეთს და ყველა საშუალებით ცდილობს არ დაუშვას კონფლიქტურ რეგიონებთან ჩვენი დაახლოების პროცესი. მწარედ ვიხსენებ წარსული ხელისუფლების შეცდომებს. ერთ-ერთ ინტერვიუში სააკაშვილი ნიშნის მოგებით გვამცნობდა, (როცა ბაგაფში არაღიარებული ხელისუფლების სათავეში იყო,) რომ არავითარ შემთხვევაში ბაგაფშს არ დაურეკავდა. ისე დაამთავრა სააკაშვილმა 9-წლიანი მმართველობა, რომ არც უცდია გამოეყენებინა პრეზიდენტის სტატუსი პირდაპირი მოლაპარაკების საშუალების გამონახვისთვის. ამასობაში, გავებით რუსების დაგებულ მახეში, რაც ქვეყანას ცხინვალის დაკარგვის ფასად დაუჯდა. სამწუხაროდ, სააკაშვილის საერთაშორისო ტრიბუნებზე გამოსვლებმა, საერთაშორისო თანამეგობრობის წინაშე პოლიტიკურმა „კეკლუცობამ" რაიმე განსაკუთრებული ვერ შეგვძინა. მართალია, სააკაშვილის პიარის თვალსაზრისით, ეს გამოსვლები ნამდვილად ეფექტიანი იყო, მაგრამ სრულიად უსარგებლო კონფლიქტურ რეგიონებთან ადამიანური ურთიერთობების გაუმჯობესებისთვის და პირდაპირი კავშირების დამყარებისათვის. ამ მხრივ, შეიძლება ითქვას, პოლიტიკურად მნიშვნელოვანი მომენტები ხელიდან გაშვებულია, რამაც აუნაზღაურებელი ზარალი მოგვაყენა. აფხაზებმა, ოსებმა და ქართველებმა ერთმანეთი დავკარგეთ, ამისი აწონვა შეუძლებელია. ეს იმაზე მეტად ტრაგიკულია, ვიდრე, თუ გნებავთ, ორმხრივი შეთანხმება ძალის გამოუყენებლობის შესახებ, გნებავთ, ტოპონიმიკის ან პასპორტიზაციის საკითხი. დრო ჩვენს წინააღმდეგ მუშაობს. 21 წელი ისტორიისთვის არაფერია, მაგრამ ქართულ-აფხაზური ურთიერთობის გაუცხოებისთვის ძალიან ბევრია. ასე რომ უნდა ვიჩქაროთ. ახლა სხვა რეალობაა. დროს თვალი უნდა გავუსწოროთ. ყველა რესურსი უნდა ამოქმედდეს - ჩემი, ბატონი ზაქარეიშვილის და სხვა მრავალი ადამიანის, მათ შორის, პოლტიკურიც, კულტურულიც, სოციალურიც და სხვა. სწორედ ამაზე ლაპარაკობს მინისტრი პაატა ზაქარეიშვილი.
- როგორ ხედავთ აფხაზეთის ლეგიტიმური ხელისუფლების როლს კონფლიქტის დარეგულირების საკითხში? განსაკუთრებით ბოლო პერიოდში, როდესაც ახალი ხელისუფლება, მათივე თქმით, კონფლიქტისადმი მიდგომას ცვლის. გავიხსენოთ, თუმდაც პარლამენტში ინიცირებული ცვლილება კანონში ოკუპაციის შესახებ, შერბილებული რიტორიკა და სხვა ნიუანსები.
- აფხაზეთის ლეგიტიმური ხელისუფლების როლი ძირითადად იმაში მდგომარეობს, რომ ჩვენ არ უნდა დავამძიმოთ განწყობა და სტრატეგიული მიდგომა კონფლიქტის მოწესრიგებისადმი. ეს, რაღა თქმა უნდა არ გმორიცხავს ჩვენს მტკიცე პოზიციას პრინციპულ საკითხებში. აქ ფაქიზი მუშაობაა საჭირო და არავითარ შემთხვევაში მყვირალა ფრაზებით მანიპულირება. დიახ, სოხუმში იციან, რომ კონფლიქტისადმი ჩვენი ხელისუფლების მიდგომა შეცვლილია. ეს მათთვის მნიშვნელოვანი მესიჯია. პარლამენტში ინიცირებული ცვლილება კანონში ოკუპაციის შესახებ, არ არის მათთვის უმნიშვნელო საკითხი და სხვა მრავალი ნიუანსი, რომელიც, ჩვენს საერთო სამშვიდობო პროცესს წაახალისებს. რა თქმა უნდა, აფხაზებიც და ოსებიც დააკვირდებიან რა მოხდება აბაშიძე-კარასინის შეხვედრაზე თებერვლის ბოლოს, სადაც საქართველო-რუსეთს შორის სავიზო რეჟიმზე დაიწყება მოლაპარაკებები. ეს პოლიტიკური მომენტების შემადგენელი ნაწილია, რომელიც პროცესს წინ წასწევს და აფხაზების და ოსების პოლიტიკური ნების შემთხვევაში, შეიძლება ისეთი ძვრებიც მოხდეს, რომელსაც არავინ ელოდება.
- საჭიროდ თვლით აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის მხარეებად აღიარებას? მიგაჩნიათ, რომ ეს წინ გადადგმული ნაბიჯი იქნება კონფლიქტის მოგვარების პროცესში? მაგრამ რას მოიმოქმედებს რუსეთი? როგორი იქნება მისი რეაქცია?
- რუსეთი საქართველოს მხრიდან გაბედული ნაბიჯების გადადგმას ვერ ეგუება. ეს უწინარესად, ჩვენი ხელისუფლების მხრიდან კონფლიქტისადმი სტრატეგიისა და ტაქტიკის შეცვლას ეხება. იმასაც, რომ ქართული მხარე ამჟამად აბსოლუტურად ღიაა აფხაზეთის და ოსეთის პრობლემების მოწესრიგებისადმი. როგორც ჩანს, კრემლისთვის ქართული მხარის ასეთი მიდგომა მოულოდნელი იყო. ამიტომაც აღმოჩნდნენ რუსები აბსოლუტურად მოუმზადებლები მოვლენების ასეთი განვითარებისთვის. ასეთივე მოუმზადებლები აღმოჩნდნენ სოხუმსა და ცხინვალშიც. რაც უნდა გაგვიკვირდეს. ჯერ-ჯერობით დიდია მათზე რუსეთის გავლენა. ახლა მოვლენები უფრო სწრაფად ვითარდება, ვიდრე ბოლო ათი წლის მანძილზე. მთავარია შეცდომის დაშვება გამოვრიცხოთ.
- მიგაჩნიათ თუ არა, რომ ჟენევას ახალი საერთაშორისო ფორმატი უნდა დაემატოს? თქვენ როგორ ფორმატს ისურვებდით?
ერთ-ერთ სატელევიზიო გადაცემაში თქვენ ბრძანეთ, რომ „ამ კონფლიქტში ჩვენ ვართმთავარი მოქმედი ფაქტორი, უნდა დავიჯეროთ, რომ აქ ჩვენ ვართ წარმმართველი ძალა.სოხუმში ყოველთვის მესამე ძალას ეყრდნობოდნენ, თბილისშიც მუდამ მესამე ძალის იმედადიყვნენ. ჩვენ აუცილებლად უნდა ვითანამშრომლოთ პარალელურ რეჟიმში აფხაზურ მხარესთან; ყველა დონეზე უნდა აღვადგინოთ გაწყვეტილი კავშირები და საკუთარი ღია და გულწრფელი დამოკიდებულებით განვაგრძოთ სვლა ერთმანეთისკენ".
და კიდევ ერთი ამონარიდი მინდა შეგახსენოთ; „დარწუნებული ვარ, სოხუმში მოსახლეობა ევროკავშირთან დაახლოების წინააღმდეგი არ არის. მათ გაცნობიერებული აქვთ ამ დაახლოების სიკეთე, მაგრამ რუსეთის ფაქტორი მათთვის ჯერ კიდევ მნიშვნელოვან როლს თამაშობს. ეს რეალობაა, რომელსაც ვერ გაურბიან. თუ პროცესმა წინ წაიწია, ამას უკვე სერიოზული შედეგი შეიძლება მოჰყვეს".
- მადლობელი ვარ შეხსენებისთვის. რა თქმა უნდა, ვეთანხმები იმას, რაც სატელევიზიო გადაცემაში მითქვამს. რაც შეეხება ჟენევას, სამწუხაროდ, ჟენევის შეხვედრები არ არის ქართულ-აფხაზური მოლაპარაკება, (ამას ბატონი ზაქარეიშვილიც აღნიშნავს) ეს უფრო რუსეთ-საქართველოს ფორმატია, იმ განსხვავებით, რომ ჩვენთან ერთად საუბარში მონაწილეობს დასავლეთი, და, რა თქმა უნდა, აფხაზები და ოსები. ასეთი შეხვედრები სრულყოფილი არაა, თუმცა ამ ეტაპზე ის მოლაპარაკების ერთადერთი საშუალებაა და მასზე უარის თქმა არ შეიძლება. ისევე როგორც არ შეიძლება ჩვენი იმედების დამყარება მხოლოდ ჟენევის შეხვედრებზე.
უკვე აღვნიშნე, რომ ორმხრივი მოლაპარაკებები გამორჩეული და საუკეთესო ფორმატია, მაგრამ მას სჭირდება შესაბამისი გარემო, დრო და სოხუმის და ცხინვალის პოლიტიკური ნება. ჩვენ ამისთვის მზად ვართ. სინანულით მინდა აღვნიშნო, კიდევ ერთხელ, რომ პოლიტიკური ნება ყოველთვის სოხუმზე არ არის დამოკიდებული. მიუხედავად ამისა, ისეთი ვითარებაც გვინახავს, როდესაც სოხუმმა კბილები გამოუჩინა რუსეთს და საკუთარ პოლიტიკურ ნებას დაუქვემდებარა აფხაზებისთვის მიუღებელი კრემლის ფავორიტი. ეს მოხდა სერგეი ბაგაფშის არჩევნების დროს, როცა პუტინის კანდიდატი ხაჯიმბა მოსახლეობამ არ აირჩია. კარგი სიგნალი იყო რუსეთისთვის. ასე რომ თუ სოხუმმა მოინდომა და ნება გამოიჩინა, ჩვენი ურთიერთობები სხვავარად დალაგდება. ეს სწორედ ის იქნება, რასაც ყველანაირად მივესალმებოდი.
რაც შეეხება იმას, თუ რომელ საერთაშორისო ფორმატს ვისურვებდი კიდევ.
გახსოვთ ალბათ, რომ ცხინვალის კონფლიქტს გაეროს და ეუთოს მისიები აკონტროლებდა. ხოლო აფხაზეთის კონფლიქტს გაეროს უშიშროების საბჭო მეთვალყურეობდა. აფხაზები ვერ იტანდნენ ეუთოს. ალბათ იმიტომ, რომ ეუთომ სამჯერ მიიღო დოკუმენტი, რომელშიც აღიარებული იყო ქართველების ეთნიკური წმენდა და გენოციდი აფხაზეთის ტერიტორიაზე. ამიტომ რუსებმა ყველაფერი გააკეთეს იმისათვის, რომ ეუთოს წარმომადგენლები 1999 წლიდან აღარ შეუშვიათ სოხუმში. დღეს ეს მისიები აღარ მონაწილეობენ აფხაზეთის ტერიტორიაზე კონფლიქტის მოწესრიგების საკითხებში. რატომ? ამ მისიების აკრძალვის მიღმა დგას ისეთი ძალა, როგორიც რუსეთია, რომელიც ნუ დაგვავიწყდება, რომ გაეროს უშიშროების საბჭოს მუდმივი წევრია. ვფიქრობ, ამას კომენტარი არ სჭირდება
- არ ვიცი რამდენად მეჩვენება, მაგრამ ასე გააქტიურებული ჩვენი კონფლიქტების თემა დიდი ხანია არ ყოფილა არც უცხოური, არც რუსული და არც ქართული მასმედიის მხრიდან. იქნებ ეს რაღაცის მანიშნებლია, იქნებ ლოდი ყინულად იქცა, ყინული ლღვობას იწყებს? სენტიმენტებში არ მინდა გადავიჭრა. როგორ ფიქრობთ, ბატონო ვახტანგ, ქართული მედია ცდილობს სანუკვარი სინამდვილედ წარმოადგინოს?
- ეს თავისთავად ძალიან კარგია. თქვენს „მოჩვენებებს" კონფლიქტური საკითხებისადმი დასავლეთის რეაგირებაც აძლიერებს და თემას უფრო მეტად აქტუალურს ხდის. სამწუხაროა, რომ სოხუმსა და ოსეთში არა აქვთ ჯერ გააზრებული, რამდენად მნიშვნელოვანია მათთვისაც თბილისთან პირდაპირი დიალოგი. მაგრამ, ვფიქრობ, რომ უპასუხოდ ჩვენი მცდელობა არ ჩაივლის. ამიტომაც, თქვენ არაფერი მოგჩვენებიათ მიშა, და ამაში მითიური არაფერია. ეს აშკარაა. მახარებს ის, რომ საქართველოში ამ საკითხს აქტუალობა უბრუნდება, რაშიც ჩვენს მედიას დიდი როლი ენიჭება. ალბათ გახსოვთ, 9 წლის განმავლობაში კონფლიქტის მოგვარების საკითხები ლამის 25-ე ადგილზე იყო გადაწეული. უსარგებლო ლაპარაკის გარდა არაფერი გვქონდა. საკითხის ასე წინ წამოწევას არ შეიძლება, რაიმე რეალური შედეგი არ მოჰყვეს. დიდი ოპტიმიზმის უფლებას თავს არ მივცემ, მაგრამ თემა გარკვეულწილად მომწიფდა და ამას შედეგი აუცილებლად უნდა მოჰყვეს.
მიხეილ ჭაბუკაშვილი,
სპეციალურად Abkhazia News-სთვის,
5 იანვარი, 2014 წელი.