ცოტა ხნის წინ აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში დევნილების დაბრუნების თაობაზე გაერომ რეზოლუცია მიიღო. რა მნიშვნელობა ენიჭება ამ დოკუმენტს არსებულ გეოპოლიტიკურ სიტუაციაში, ამის თაობაზე გვესაუბრება აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარის მოვალეობის შემსრულებელი ვახტანგ ყოლბაია.
-ბატონო ვახტანგ, მოგეხსენებათ, ცოტა ხნის წინ გაერომ მიიღო რეზოლუცია აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში დევნილების დაბრუნების თაობაზე. რა მნიშვნელობა აქვს ამ რეზოლუციას იმ გეოპოლიტიკურ სიტუაციაში, რომელიც უახლოეს პერიოდში შეიქმნა რუსეთის მხრიდან პოსტსაბჭოთა სივრცეში?
-გაეროს რეზოლუციას თავისთავად დიდი ფსიქოლოგიურ-პოლიტიკური მნიშვნელობა აქვს მსოფლიო საზოგადოებისთვის იმ ფონზე, რომელიც არის შექმნილი დღეს. ამ რეზოლუციას უფრო მეტი მხარდამჭერი ჰყავს, ვიდრე ჰყავდა შარშან, შარშანწინ და იმის წინა წლებში. ეს იმაზე მეტყველებს, რომ მიუხედავად სიტუაციის მოუგვარებლობისა, პრობლემა რჩება, პრობლემას ყურადღებას აქცევს და ამ პრობლემის გადაწყვეტაზე აქცენტს მსოფლიო საზოგადოებრიობა უფრო მეტად აკეთებს. ამიტომ რეზოლუციის მნიშვნელობა მხარდაჭერის თვალსაზრისით ისევე სერიოზულია, როგორც აქამდე იყო.
-აფხაზეთსა და ცხინვალის რეგიონში დევნილების დაბრუნების თაობაზე გაეროს მიერ რეზოლუციის მიღება რუსეთს არ მოეწონა. რუსეთის ხელისუფლების წარმომადგენლებმა განაცხადეს, რომ ეს გავლენას მოახდენს ჟენევის მოლაპარაკებებზე. თქვენ აღნიშნულ მოლაპარაკებებში მონაწილეობთ. როგორ ფიქრობთ, რა გამოძახილი შეიძლება ჰპოვოს ამ ფაქტმა? მოლაპარაკებები ხომ არ ჩაიშლება?
-არა. არა მგონია, ჟენევის მოლაპარაკება ჩაიშალოს. თუ ჩაიშალა, ეს სხვა რაღაც იქნება. რუსული მხარე დიდი ხანია სვამს საკითხს, რომ გაეროს რეზოლუციები ხელს უშლის ჟენევის ფორმატში დევნილების საკითხის განხილვას. არადა, ჩვენი კომისია ჟენევის შეხვედრებზე საკითხს სვამს, მათ შორის დევნილების დაბრუნების პროცესის დაწყებათან დაკავშირებით. გვეუბნებიან, თქვენ ამ საკითხს გაეროში განიხილავთ, სადაც აფხაზებისა და ოსების მხარეს მონაწილეობის უფლება არ გვაქვს, იქ ჩვენ ჩვენს ხმას ვერ ვაწვდენთ, ამიტომ იქ მიღებული რეზოლუცია ჩვენთვის არალეგიტიმურიაო. აქამდე ამ მიზეზით ბლოკავენ ჟენევის ფორმატში დევნილთა დაბრუნების საკითხის განხილვას, თორემ ჩვენ არაერთხელ გვქონდა ამის მცდელობა. რა თქმა უნდა, რუსეთს საბაბი არ გამოელევა. თუმცა, ერთი მეორეს ხელს არ უშლის და კონსენსუსი უნდა იქნეს მიღწეული. ჟენევაში ბოლო შეხვედრაზე ჩვენ ვუთხარით, თუ თქვენ ხართ თანახმა და შესაძლებელია, ჩვენ ამაზე მოვილაპარაკოთ, განვიხილოთ ეს საკითხი, გავხადოთ მსჯელობის საგანი, რა არის საჭირო იმისათვის, რომ აფხაზეთში დევნილთა დაბრუნების რეალური პროცესი დაიწყოს, ქართულმა, აფხაზურმა და ოსურმა მხარეებმა ვიმსჯელოთ დევნილების დაბრუნების პროცესზე.
-თუკი ჟენევის ფორმატში მოხერხდება დევნილების დაბრუნების საკითხის განხილვა, მაშინ, ალბათ, აღარ გახდებბა საჭირო გაეროს რეზოლუციები. ალბათ, ამას თქვენ რუსებს ეუბნებით.
-გააჩნია, რა ფორმატში და რა მოცულობით დაიწყება ამაზე მსჯელობა. ჩვენ აქ დავიწყოთ მოლაპარაკებები და უარი ვთქვათ გაეროს რეზოლუციებზე, სწორი არ იქნება. მყარი გარანტიები უნდა გვქონდეს, რომ ჟენევის ფორმატში დაწყებულ საუბარს რეალური შედეგები მოჰყვება.
-მე არ ვამბობ, რომ ჟენევის ფორმატში რომ დავიწყებთ მოლაპარაკებებს, გაეროში მუშაობა არ უნდა გაგრძელდეს, მით უმეტეს, თუ უშედეგო იქნება ჟენევის ფორმატში მოლაპარაკებები, პარალელურად გაეროში უნდა მუშაობა, რომ მსჯელობა გაიმართოს და რეზოლუცია იქნეს მიღებული.
-რა თქმა უნდა, ეს რთული პროცესია. ჩვენ ერთმანეთს პირდაპირ უნდა ვუთხრათ, რომ რუსებს არ სურთ დევნილების დაბრუნების პროცესის გააქტიურება. ეს არის ძალიან ფაქიზი და საფრთხილო თემა. მე იმასაც ვშიშობ, ამ ჩემი ინტერვიუთი ხომ არ ვაღიზიანებ მოლაპარაკებაში ჩართულ მხარეებს.
-ყოველ შემთხვევაში, არაფერი გითქვამთ ისეთი, რაც შეიძლება გასაღიზიანებელი იყოს.
-თვითონ თემის წამოწევასაც ძალიან უარყოფითად უყურებენ. თუმცა, ჟენევის ფორმატში მომუშავე ერთ-ერთი კომისიის სახელწოდება ჰუმანიტარულ პრობლემებს მოიცავს. ჰუმანიტარულ პრობლემებს შორის კი მთავარია დევნილების დაბრუნება საკუთარ სახლებში.
-ჟენევის ფორმატში რამდენი კომისია მუშაობს?
-ჟენევის ფორმატში ორი კომისია მუშაობს, ერთი - პოლიტიკურ საკითხეხზე, ხოლო მეორე - ჰუმანიტარულ საკითხებზე.
-მაინტერესებს კულუარული საუბრები, როდესაც ჟენევის ფორმატში მუშაობა მიმდინარეობს თუნდაც ხსენებულ კომისიებში ან კომისიების გარეთ, აფხაზებთან ან ოსებთან თუ საუბრობთ. უშუალო საუბრებში რას გეუბნებიან, მიზეზი რა არის, რატომ ეწინააღმდეგებიან ქართველების დაბრუნებას? ხომ არ გაგვიმჟღავნებთ?
-რა თქმა უნდა, კულუარულ საუბრებს გულისხმობს კიდეც ჟენევის ფორმატი. კომისიებში მუშაობა საკუთარ თავში ჩაკეტვას ხომ არ გულისხმობს, გადიხარ, ესაუბრები სხვადასხვა თემაზე. ეს თემები, კულუარებში იქნება თუ ოფიციალური შეხვედრის მაგიდასთან, ყოველთვის საინტერესოა, თემების სხვადასხვა კომპლექსია. თემა შეიძლება იყოს დემოგრაფიული სიტუაცია, რომელიც შეიძლება პოლიტიკურ ჭრილში გადაჰყავდეს, შეიძლება იყოს ძველის გახსენება და ა. შ. შეიძლება გითხრან, მაგრამ შეიძლება არ გითხრან, მაგრამ საუბრებში მიხვდე, რატომ არ უნდათ, დევნილების დაბრუნება აფხაზეთში. მათ შორის, მიზეზად ბრძოლაც მოჰყავთ - თქვენ ომობდით და რატომ აიღეთ ჩვენ წინააღმდეგ იარაღი, რატომ არ გადაუდექით გალშიო.
-თვითონაც ხომ აიღეს იარაღი ხელში და გვებრძოდნენ.
-ისინი გვეუბნებიან, ჩვენი მიწა-წყალი იყო, თქვენიც იყო და თქვენ რატომ არ დაგვიდექით მხარში, როცა ხუნტამ ჯარი შემოიყვანაო.
-ეს არგუმენტი არ გამოგადგებათ, რადგან ყველამ იცის, რომ მაშინ არძინბა მოელაპარაკა შევარდნაძეს. ამ შემთხვევაში არძინბა კავშირში იყო შევარდნაძესთან.
-მე არძინბას და შევარდნაძეს შორის მოლაპარაკების პროცესს არ ვესწრებოდი, მაგრამ ვესწრებოდი სხდომას, როცა არძინბამ თქვა, ჩვენ მოველაპარაკეთ და თბილისი აქ წესრიგის დასამყარებლად გამოაგზავნის გარკვეულ ძალოვანთა ჯგუფს. ჩვენ თბილისს მოველაპარაკეთ, რა მასშტაბის იქნებაო. ამას ამბობდა არძინბა და არც დაუმალავს.
-ე. ი. აფხაზები ჟენევის შეხვედრების დროს დევნილებს დაბრუნების საწინააღმდეგოდ დემოგრაფიულ ვითარებას ასახელებენ.
-სხვადასხვა საკითხია. თვითონ რომ არ წყვეტენ ამ საკითხს, სამწუხაროდ, ცხადია. მოლაპარაკების პროცესში მონაწილეობს მესამე მხარე, რომლის გარეშე გადაწყვეტილების მიღება, დღეს, სამწუხაროდ, ვერ ხდება. მეშინია, ეს დამოკიდებულება მომავალში უფრო მკაცრი არ გახდეს.
-აფხაზების მხრიდან თქვენ მიმართ, ქართველების მიმართ დამოკიდებულება აგრესიულია თუ მათი მხრიდან აგრესია ჩაცხრა?
-მათ ჩვენდამი დამოკიდებულებას აგრესიულს ვერ დავარქმევ, კონფლიქტში მყოფი მხარეების ჩვეულებრივი დამოკიდებულებაა, როცა ამა თუ იმ საკითხის განხილვისას ოპონირება გვაქვს. სხვათა შორის, უნდა გითხრათ, რომ ჟენევის ფორმატში ძალიან მშვიდობიანი, ნორმალური პოზიცია უკავია ორივე მხარეს. მხედველობაში მაქვს პრინციპული მიდგომა და არა - ისტერიკული, როცა ჩვენ ჩვენს პოზიციას ვაფიქსირებთ იმ საკითხებზე, რომლებიც ჩვენთვის საინტერესოა. ისინი აფიქსირებენ თავიანთ პოზიციას, როგორც მათ მიაჩნიათ და ვმსჯელობთ. ზოგიერთ შემთხვევაში, სამწუხაროდ, ისე ხდება, რომ მთავარ საკითხზე, ვთქვათ, დევნილობაზე ჩვენს დასაბუთებას ოსური და აფხაზური მხარეები არ ეთანხმებიან და არის მსჯელობა საკითხებზე. ზოგიერთ საკითხზე ვთანხმდებით. იმავე, ვთქვათ, გალის რაიონიდან ბავშვების ზუგდიდის რაიონში სასწავლებლად გადმოსვლასთან დაკავშირებით. საკმაოდ დიდხანს იყო მოუგვარებელი საკითხები. ახლა ეს საკითხი თანდათანობით გვარდება.
-როგორ ფიქრობთ, ბოლო დროს სოხუმში განვითარებული მოვლენების ფონზე ჟენევის ფორმატში ურთიერთობა ჩვეულებრივად გაგრძელდება თუ ცვლილებები იქნება?
-წინასწარ ვერაფერს გეტყვით. ვნახოთ, რა განწყობით მოვლენ მოლაპარაკებებზე.
-რაიმე წინასწარ მომზადებული საკითხები გაქვთ?
-რა თქმა უნდა. გვაქვს წინასწარ მომზადებული საკითხები, რომლებზეც ჩვენ აქ ვმსჯელობთ კომისიის ფარგლებში და, როგორც ყოველთვის, მომზადებული მივდივართ.
-შეგიძლიათ გვითხრათ რა საკითხები გაქვთ სამსჯელო?
-არის, მაგალითად, ერთი საკითხი, რომელიც შეეხება გალში არსებულ დაძაბულ კრიმინოგენულ სიტუაციას. მხოლოდ ერთი კვირის განმავლობაში მოხდა ადამიანის გატაცების 12 ფაქტი. გატაცება ხდება ერთი - ფულის გამოძალვის მიზნით. ამის გამო თვითონ აფხაზური მხარეც არის შეწუხეებული. ქართველებიც შეწუხებული ვართ. საერთოდ, მოსახლეობა შეწუხებულია. ამ პრობლემას ბოლო უნდა მოეღოს. ამ საკითხზე მუშაობდა პრევენციის ჯგუფი, რომლის ხელმძღვანელის მიმართ აფხაზურმა მხარემ უნდობლობა გამოხატა და ის პიროვნება სხვა პიროვნებით შეიცვლება, მაგრამ ამ საკითხზე მუშაობა ფერხდება. რა არის ამის მიზეზი, ალბათ, ამაზე ვისაუბრებთ.
-სოხუმის ბოლოდროინდელი არეულობის პერიოდში ერთ-ერთმა ქალბატონმა ინტერვიუში გამოთქვა პრეტენზია იქაური ქართველების მიმართ - თბილისსა და ევროპაში მიდიან სასწავლებლადო. როგორც ვიცი, თბილისში აფხაზეთის უნივერსიტეტში აფხაზური ენის კათედრაც კი არის. უშუალოდ აფხაზებს არ იწვევთ თბილისში სასწავლებლად?
-როგორ არ ვთავაზობთ. აფხაზებიც სწავლობენ, მაგრამ მასობრივი ხასიათი არ აქვს. ამაზე ჩვენც რომ არ ვილაპარაკოთ, არიან აფხაზური და ქართული არასამთავრობო ორგანიზაციები, რომლებიც ამაზე სერიოზულად მსჯელობენ.
-ჟენევის ფორმატში თუ დადგება საკითხი ხაჯიმბას ჯგუფის მიერ გახმოვანებული გალის ქართველების საწინააღმდეგო დამოკიდებულების თაობაზე იმავე პასპორტებთან დაკავშირებით?
-ეს თემა ახალი არ არის. ამაზე ყველა შეხვედრის დროს ვსაუბრობთ, მაგრამ პრობლემა რჩება. როგორ და რანაირად ხედავენ ისინი პრობლემის დარეგულირებას, ამაზე ჩვენს შეხედულებებს მომავალ შეხვედრაზე გაგიზიარებთ. სოხუმში სიტუაცია მეტ-ნაკლებად რომ დარეგულირდა სისხლის ღვრის გარეშე, ეს აფხაზი საზოგადოების განვითარების მაღალ დონეზე მიუთითებს. იმედი მაქვს, დევნილებთან დაკავშირებით კონფლიქტის დარეგულირების საკითხში იქნება ნათლად ჩამოყალიბებული და ისეთივე ბრძნული, როგორც ახლანდელი კონფლიქტის დარეგულირება მოხდა.
გულიკო ბალაძე
„ახალი თაობა"
09.06.2014 წ.